Instytucja
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
ul. Krucza 5/11d, 00-548 Warszawa
Adres i kontakt
Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska „Puszcza Borecka“
ul. Kolektorska 4, 01-692 Warszawa
tel.: 22 3750650
e-mail: stacja@ios.edu.pl
Adres Stacji (woj. warmińsko-mazurskie):
Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska „Puszcza Borecka“
Diabla Góra, 11-612 Kruklanki
tel.: 2203750655
e-mail: diabla@ios.edu.pl
WWW
Kierownik Stacji
dr inż. Anna Degórska
Lokalizacja Stacji
Stacja położona jest na obszarach o znacznych wartościach przyrodniczych północno-wschodniej części Polski, na terenie Mazur Garbatych stanowiących część pojezierza Ełckiego, na zachodnim skraju Puszczy Boreckiej. Stacja zlokalizowana jest nieopodal leśniczówki Diabla Góra, 12 km od miejscowości Kruklanki i 28 km od Giżycka. Dojazd PKP do Giżycka, a następnie PKS do Kruklanek. Dalej taxi lub transport własny.
Współrzędne Stacji 54°07’29.52″N i 22°02’17.08″E.
Charakterystyka zlewni badawczej ZMŚP
Badania w ramach ZMŚP na Stacji Puszcza Borecka realizowane są w zlewni jeziora Łęku znajdującej się w mezoregionie Pojezierza Ełckiego, makroregionu Pojezierza Mazurskiego na terenie podprowincji Pojezierza Wschodniobałtyckiego. Otoczenie Stacji charakteryzuje się silnie zróżnicowaną rzeźba terenu (znaczne deniwelacje), ukształtowaną w okresie zlodowacenia. Miejsca położone w obniżeniach pokrywają bagienne typy lasu lub otwarte trzęsawiska. Teren poprzecinany jest licznymi strumieniami i obfituje w małe zbiorniki wodne. Liczne śródleśne łąki są silnie wilgotne. Zlewnia jeziora Łękuk znajduje się w zlewni Węgorapy (dorzecze Pregoły) stanowiąc górną część zlewni cieku uchodzącego do jeziora Gołdapiwo. O indywidualności położenia badanej zlewni o powierzchni 13,9 km2, decyduje pogranicze obszarów Gór Piłackich i Puszczy Boreckiej, charakteryzujące się pagórkami, stromymi zboczami i bezodpływowymi nieckami. Najwyższym punktem zlewni jest wzgórze o wysokości 217,4 m n.p.m, zaś najniższym – ujście o wysokość 117,3 m n.p.m. Jezioro Łękuk o powierzchni 22 ha i długość linii brzegowej około 2 km, przyjmuje wody z czterech dopływów. Trzy z nich, mające ujścia we wschodniej i południowo-wschodniej części jeziora, odwadniają około 95% powierzchni zlewni.
Badana zlewnia znajduje się na obszarze tworzącej się Europejskiej Sieci Ekologicznej obszarów ochrony Natura 2000, gdzie głównym celem jest ochrona różnorodności biologicznej oraz zachowanie w skali kontynentu określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków uważanych za cenne i zagrożone. Na terenie zlewni znajdują się zarówno obszar specjalnej ochrony ptaków – OSO (PLB280006) jak i specjalny obszar ochrony siedlisk – SOO (PLH280016).
Otoczenie stacji ma charakter leśno-rolniczy (53% powierzchni zlewni stanowią lasy, 20% grunty orne, 13% łąki i pastwiska, 6% nieużytki). Teren zlewni charakteryzuje się żyzną i dobrze uwilgotnioną glebą, sprzyjającą bogactwu flory i różnorodności biocenoz, które zachowały znaczny stopień naturalności, zwłaszcza w Puszczy Boreckiej. Na obszarze Puszczy Boreckiej, dużego kompleksu leśnego z udziałem drzewostanów liściastych, ze znaczącą domieszką świerka. występuje około 40 gatunków roślin chronionych oraz 141 gatunków ptaków, w tym wiele zagrożonych wyginięciem (w tym orzeł bielik, rybołów, myszołów, gołębiarz, czy bocian czarny). Na badanym terenie występują również rzadkie zwierzęta łowne (w tym żubr), duże (ryś, wilk) i małe drapieżniki (lis, jenot, borsuk, kuna leśna, tchórz i piżmak).
Program ZMŚP
W badanej zlewni program pomiarowy ZMŚP dotyczący funkcjonowania środowiska przyrodniczego, zarówno pod względem abiotycznym jak i przyrody ożywionej, realizowany jest od początku jego działania (od 1994 roku) w zakresie:
– meteorologia
– zanieczyszczenia powietrza
– chemizm opadów atmosferycznych
– chemizm opadu podkoronowego
– chemizm spływu po pniach
– metale ciężkie i siarka w porostach
– metale ciężkie i siarka w mchach
– gleby
– chemizm roztworów glebowych
– wody podziemne
– opad organiczny
– wody powierzchniowe – jeziora
– hydrobiologia rzek- makrofity i ocena hydromorfologiczna koryta rzecznego
– struktura i dynamika szaty roślinnej (powierzchnie stałe)
– monitoring gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia – rośliny
– uszkodzenia drzew i drzewostanów
– zmiany pokrycia terenu i użytkowania ziemi
– świadczenia geoekosystemów
– modelowanie zmian bilansu wodnego i biogeochemicznego dla zlewni reprezentatywnych ZMŚP
Ponadto, w zakresie programów specjalistycznych, na Stacji Puszcza Borecka (w ramach umów IOŚ-PIB z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, finansowanych z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) na potrzeby odrębnych zadań określonych w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska, realizowane są:
– pomiary monitoringu tła zanieczyszczenia atmosfery wg międzynarodowych programów EMEP, GAW/WMO i COMBINE/HELCOM,
– pomiary składu pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, rtęci w stanie gazowym oraz depozycji metali ciężkich i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych na stacjach monitoringu tła regionalnego.
Dodatkowo, na Stacji realizowane są obserwacje ornitologiczne w zakresie monitoringu zmian awifauny lęgowej (w ramach prac statutowych IOŚ-PIB) oraz prowadzony jest monitoring procesów degradacji materiałów i powłok (w ramach porozumienia IOŚ-PIB z Instytutem Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie) w celu określenia agresywności atmosfery.