Instytucja
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
ul. Wieniawskiego 1
61-712 Poznań
Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”
Adres i kontakt
Stacja Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego „Poznań-Morasko”
Bogumiła Krygowskiego 10
61-680 Poznań
tel. (61) 829 62 73
e-mail: rozany@amu.edu.pl
Kierownik Stacji
prof. UAM dr hab. Maciej Major
Lokalizacja Stacji
Współrzędne Stacji: 52°27’51” 16°56’32”
Lokalizacja zlewni ZMŚP Różany Strumień
Zlewnia Różanego Strumienia położona jest w północnej części Poznania, w obrębie mezoregionu Pojezierza Poznańskiego. Stanowiska badawcze i punkty pomiarowe sąsiadują z Wydziałem Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Widok na ogródek meteorologiczny na tle Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM (Kampus UAM Morasko)
Charakterystyka zlewni badawczej ZMŚP
Zlewnia Różanego Strumienia, o powierzchni 7,7 km2 znajduje się w obrębie dwóch mezoregionów: Pojezierza Poznańskiego (315.51) i Poznańskiego Przełomu Warty (315.52). Jej granice: zachodnia, północna i wschodnia są określone przez naturalną morfologię terenu, natomiast granica południowa została wyznaczona przez nasyp linii kolejowej. Cały obszar zlewni nachylony jest w kierunku doliny Warty. Różany Strumień, lewobrzeżny dopływ Warty o długości 6,9 km, jest głównym ciekiem w zlewni. Z wyjątkiem Różanego Strumienia sieć cieków występująca na obszarze zlewni ma charakter okresowy. Pod względem ukształtowania terenu, obszar zlewni reprezentuje geoekosystem młodoglacjalny ukształtowany w czasie fazy poznańskiej zlodowacenia bałtyckiego. Rzeźba terenu jest bardzo urozmaicona. W północno-zachodniej części zlewni znajduje się strefa pagórków moreny czołowej w obrębie której wznosi się Góra Moraska o wysokości 154 m n.p.m. – najwyższe wzniesienie Poznania.
Środowisko przyrodnicze zlewni Różanego Strumienia charakteryzuje się znacznymi przekształceniami będącymi rezultatem działalności człowieka. Do najważniejszych problemów środowiskowych istniejących na omawianym obszarze należy zaliczyć zagrożenie związane z zanieczyszczeniem wód powierzchniowych i podziemnych na skutek nieuporządkowanej gospodarki wodno-ściekowej.
Stacja Bazowa Poznań-Morasko jest pierwszą w Polsce stacją w programie ZMŚP działającą w obrębie dużej aglomeracji miejskiej. Położenie stacji w środowisku miejskim pozwala na uzyskiwanie danych charakteryzujących skalę i dynamikę przemian zlewni rzecznych w wyniku gospodarczej działalności człowieka. Zlewnia Różanego Strumienia jest przykładem obszaru poddawanego procesowi silnej presji antropogenicznej.
W strukturze użytkowania ziemi dominują użytki zielone i grunty orne. Znaczący udział mają również tereny zurbanizowane, które występują w centralnej części zlewni. Istotny wpływ na kształtowanie krajobrazu w zlewni Różanego Strumienia ma postępująca, trwająca od 1999 roku, rozbudowa Kampusu Morasko, który obecnie skupia wiele wydziałów i jednostek Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Postępujący proces przeobrażania naturalnej zlewni w zlewnię o cechach typowych dla obszarów zurbanizowanych polega z jednej strony na wkraczaniu na jej teren budownictwa mieszkaniowego i związanej z nim infrastruktury komunalnej, drogowej itp., a z drugiej na zmianie stosunków wodnych w zlewni poprzez budowę nasypu kolejowego przecinającego jej obszar. Procesy te mogą przyczyniać się do zaburzenia naturalnego obiegu materii i powodować nieodwracalne zmiany w geoekosystemie.
Program ZMŚP
Na obszarze zlewni badawczej od listopada 2015 roku realizowany jest pełen zakres pomiarowy ZMŚP. Aktualnie w Stacji Bazowej Poznań-Morasko realizowane są następujące programy ZMŚP:
-
-
-
-
- A1 – Meteorologia,
- B1 – Zanieczyszczenie powietrza,
- C1 – Chemizm opadów atmosferycznych,
- C2 – Chemizm opadu podkoronowego,
- C3 – Chemizm spływu po pniach,
- D1 – Metale ciężkie i siarka w porostach,
- D2 – Metale ciężkie i siarka w mszakach,
- E1 – Gleby,
- F1 – Chemizm roztworów glebowych,
- F2 – Wody podziemne,
- G2 – Opad organiczny,
- H1 – Wody powierzchniowe – rzeki,
- I1 – Hydrobiologia rzek – makrofity i ocena hydromorfologiczna koryta rzecznego,
- J2 – Struktura i dynamika szaty roślinnej (powierzchnie stałe),
- J3 – Monitoring gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia – rośliny,
- K1 – Uszkodzenia drzew i drzewostanów,
- Zmiany pokrycia terenu i użytkowanie ziemi,
- Świadczenia geoekosystemów,
- Modelowanie zmian bilansu wodnego i biogeochemicznego dla zlewni reprezentatywnych ZMŚP.
-
-
-
Ponadto w Stacji realizowany jest program specjalistyczny: Monitoring migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych.
Publikacje
Major M., Staszak-Piekarska A., Majewski M., Chudzińska M., 2016, Realizacja programów pomiarowych Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu. [W:] A. Kostrzewski, J. Szpikowski, M. Domańska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie, tendencje rozwoju, zagrożenia i ochrona środowiska przyrodniczego Polski, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXX, Storkowo: 66-69.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Staszak-Piekarska A., 2016, Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego Różany Strumień (2013). [W:] A. Kostrzewski (red.), Stacje Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań: 153-180.
Kruszyk R., Major M., 2017, Właściwości fizykochemiczne i skład chemiczny opadu podkoronowego w drzewostanie sosnowym na obszarze miejskim (zlewnia Różanego Strumienia, Poznań). Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Vol. 19(1): 69-79.
Kruszyk R., Major M., Olejarczyk M., 2017, Transformacja właściwości fizykochemicznych wód opadowych w drzewostanie sosnowym na przykładzie małej zlewni zurbanizowanej (Różany Strumień, Poznań). [W:] M. Kejna, J. Uscka-Kowalkowska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego Polski w warunkach globalnych zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXI, Toruń: 217-222.
Major M., Majewski M., Olejarczyk M., Zięba M., 2017a, Stan i funkcjonowanie geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w roku hydrologicznym 2016. Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Vol. 19(1): 31-39.
Major M., Majewski M., Olejarczyk M., Zięba M., 2017b, Powstanie, rozwój i organizacja systemu pomiarowego Stacji ZMŚP Różany Strumień. [W:] M. Kejna, J. Uscka-Kowalkowska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego Polski w warunkach globalnych zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXI, Toruń: 71-76.
Major M., Majewski M., Olejarczyk M., Zięba M., 2017c, Charakterystyka zanieczyszczeń powietrza i składu chemicznego opadów atmosferycznych w małej zlewni antropogenicznej Różanego Strumienia w 2016 roku. [W:] M. Kejna, J. Uscka-Kowalkowska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego Polski w warunkach globalnych zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXI, Toruń: 237-243.
Major M., Majewski M., Olejarczyk M., Zięba M., 2017d, Funkcjonowanie geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w roku hydrologicznych 2016. [W:] M. Kejna, J. Uscka-Kowalkowska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego Polski w warunkach globalnych zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXI, Toruń: 245-249.
Major M., Majewski M., Olejarczyk M., Zięba M., 2017e, Indywidualność geograficzna zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu. [W:] M. Kejna, J. Uscka-Kowalkowska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego Polski w warunkach globalnych zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXI, Toruń: 251-255.
Major M., Majewski M., Olejarczyk M., Zięba M., 2017f, Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Różany Strumień. [W:] M. Pułyk (red.), Stan środowiska w Wielkopolsce. Raport 2017. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Poznań: 89-94 i 126. ISSN 2544-4883.
Kruszyk R., Major M., 2018, Dopływ wybranych pierwiastków z opadem podkoronowym i organicznym do gleby w drzewostanie sosnowym na przykładzie małej zlewni zurbanizowanej Różanego Strumienia w Poznaniu. Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Vol. 20: 51-60.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Zięba M., 2018a, Podstawowe składowe bilansu materii rozpuszczonej w zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w roku hydrologicznym 2017. Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Vol. 20: 61-70.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Zięba M., 2018b, Bilans materii rozpuszczonej w zlewni Różanego Strumienia w 2017 r. [W:] W. Bochenek, M. Kijowska-Strugała (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Ocena funkcjonowania i kierunków zmian środowiska przyrodniczego Polski na podstawie wieloletnich badań stacjonarnych, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXII, Szymbark: 175-181.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Zięba M., 2018c, Funkcjonowanie geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia w roku hydrologicznym 2017. [W:] W. Bochenek, M. Kijowska-Strugała (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Ocena funkcjonowania i kierunków zmian środowiska przyrodniczego Polski na podstawie wieloletnich badań stacjonarnych, Biblioteka Monitoringu Środowiska XXXII, Szymbark: 183-190.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Zięba M., 2018d, Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Różany Strumień. [W:] M. Pułyk (red.), Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2017. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Poznań: 79-86 i 118. ISSN 2545-3610.
Kruszyk R., 2019, Zmiany składu chemicznego opadów atmosferycznych w drzewostanie sosnowym na obszarze miasta Poznania. [W:] J. Michniewicz (red.), Varia, Prace z zakresu geografii, Vol. 3. Studia i Prace z Geografii 80, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 47-57.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Zięba M., 2019, Characteristics of the dissolved matter balance in the Różany Strumień catchment in Poznań, Poland, in the hydrological year 2017. 70 years Macedonian Geographical Society, New trends in Geography, Physical Geography, Ohrid: 65-75. UDC: 628.113(282):551.578.1]:543.3(475).
Major M., Chudzińska M., Majewski M., 2019, Funkcjonowanie geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia (Pojezierze Wielkopolskie) w latach hydrologicznych 2016-2018. [W:] J. Michniewicz (red.), Varia, Prace z zakresu geografii, Vol. 3. Studia i Prace z Geografii 80, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 59-75.
Kruszyk R., Chudzińska M., 2020, Zmiany składu chemicznego opadów atmosferycznych w układzie teren otwarty–las na obszarze miasta Poznania (zlewnia Różanego Strumienia) [W:] A. Olszewski, A. Andrzejewska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Aktualny stan i przemiany środowiska przyrodniczego geoekosystemów jako cecha wskaźnikowa zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Izabelin: 211-224.
Major M., Chudzińska M., Majewski M., Zięba M., 2020, Funkcjonowanie geoekosystemu zlewni Różanego Strumienia w Poznaniu w roku hydrologicznym 2019. [W:] A. Olszewski, A. Andrzejewska (red.), Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego, Aktualny stan i przemiany środowiska przyrodniczego geoekosystemów jako cecha wskaźnikowa zmian klimatu, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Izabelin: 197-210.